Büyük gücün, büyük sorumluluğu getirip getirmediği bilinmez. Bu sözü ilk kimin söylediği dahi meçhuldür. Kimilerine göre Theodore Roosevelt, kimilerine göre Winston Churchill hatta Örümcek Adam’ın Ben Amcasının bu sözü ilk söyleyen olduğunu iddia edenler olabilir. Ancak sözün anlamı üzerinde duracak olursak büyük güç sahibi insanların bu güç doğrultusunda sorumlu bir şekilde yaşamadığını görmekteyiz.
Yakın zaman içerisinde tarihte yerini almış, ses getiren skandallar üzerinden bir yazı derlemek istedim. Bunun başlıca sebebi ise yakın zamanda ortaya çıkan ve ilgiyi üzerine çeken “altın pasaport” dosyasıdır. Gücü elinde bulunduranların yapmış oldukları “sorumluluk dolu davranışlara” bir göz atalım;
Panama Belgeleri
ABD Adalet Bakanlığı, uluslararası boyuttaki vergi kaçakçılığını ortaya çıkaran Panama Belgeleri ile ilgili olarak başlattığı soruşturmadır.
Tarihe en büyük belge sızıntısı olarak geçen Panama Belgeleri, dünyanın en zengin ve güçlü kişilerinin, servetlerini paravan şirket ve hesaplar yoluyla vergi cennetlerinde nasıl gizlediklerini ortaya koymuştur.
Belgeler İzlanda Başbakanı ve İspanya Endüstri Bakanı’nın istifalarına neden olmuş, babasının adı belgelerde geçen Eski İngiltere Başbakanı David Cameron da sızıntının ardından vergi beyannamesini açıklamak zorunda kalmıştı.
FIFA’nın Futbol Paralel Evreni
27 Mayıs 2015’te şu anki ve eski Fédération Internationale de Football Association (FIFA) yetkilisinin haraççılık ve kara para aklama suçlamalarıyla ilgili iddianameleri bir gecede spor dünyasını değiştirdi. Birdenbire, “yaygın, sistematik ve köklü bir yozlaşma” sistemi, keskin bir şekilde küresel odağa getirildi.
Cezasızlık kültürüne başkanlık eden FIFA başkanı Sepp Blatter’in şaşırtıcı bir şekilde yeniden seçilmesi, hesap verebilirliğin olmadığı paralel bir evrende ne kadar futbolun var olduğunu ortaya çıkardı. Halkın FIFA’ya duyduğu güvenin neden tüm zamanların en düşük seviyesine düştüğünü anlamak kolaydır.
2017’de Transparency International ve 3 milyondan fazla aboneye sahip bir futbol taraftarı görüş platformu olan Forza Football, ne düşündüklerini öğrenmek için 50’den fazla ülkeden 25.000 taraftarın katıldığı bir anket gerçekleştirdi. O zamanlar taraftarların yüzde 53’ü FIFA’ya güvenmiyordu ve dünya çapındaki taraftarların sadece dörtte biri, yeni seçilen başkan Gianni Infantino’nun FIFA’ya olan güveni geri kazandıracağını düşünüyordu.
Paradise Papers: Zengin ve Güçlülerin Paralarını Sakladıkları Yer
Ülkeler, kurumların vergilerinden yılda yaklaşık 500 milyar ABD doları ve bireylerden de milyarlarca dolar kaybediyor. Bu ortaya çıkan durum, BM’nin yardım bütçesini yirmi kat fazla ödemek ve birçok ülkeyi yoksulluktan kurtarmak için yeterli bir rakamdır.
2017’de, büyük bir soruşturma ile Bermuda merkezli seçkin hukuk firması Appleby’den gelen büyük bir belge sızıntısına dayanan geniş, gizli bir paralel finansal evreni ortaya çıkarmıştır. Paradise Papers olarak adlandırılan soruşturma, gizli vergi cennetlerinin 120 politikacı, kraliyet ailesi, oligark ve dolandırıcı tarafından yaygın olarak kullanıldığına ışık tutmuştur.
Paradise Papers, şirketlerin bu cennetleri vergilerini büyük ölçüde azaltmak için nasıl kullandıklarını ve bazı durumlarda suç işlediklerini gösteriyor. Örneğin, açık denizde gizlilik, emtia devi olan Glencore’u, maden ruhsatları için pazarlık yaparken Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin eski başkanı Joseph Kabila’ya rüşvet verme konumuna getirmiştir.
Sızıntı, bu ve diğer cezai soruşturmaların açığa çıkmasına yardımcı oldu, vergi cennetlerine karşı AB eylemini hızlandırdı ve dünyanın dört bir yanındaki vatandaşlara, sıradan vatandaşlar için hayatı zorlaştıran cennet belgeleri ışında bunun devam etmemesi ve buna son verilmesini talep etmeleri için ilham verdi.
Altın Pasaport
Yatırım karşılığı vatandaşlık sağlayan programlar sadece Kıbrıs Cumhuriyeti’ne özel değildir. Bakıldığında 2008 ekonomik krizinden olumsuz etkilenen AB üyeleri arasında bu tip programlar son yıllarda yaygınlaşmış durumdadır. Malta benzer bir program sunarken, aynı şekilde onların şeffaflık adına başvuranların listesini açıklamıştır.
Öte yandan bir anda vatandaşlık imkânı sağlamasa bile, Portekiz belli bir gayrimenkul yatırımı karşılığında oturma izni verirken, altıncı yıldan sonra vatandaşlığa başvuru hakkı tanıyor. Aynı şekilde İspanya da benzer bir ücret karşılığında oturuma izni tanıyor, ancak vatandaşlık başvurusu için bu haktan faydalanan kişilere 10 yıl boyunca sürekli olarak ülkede ikamet etme şartı koşuyor.
2004 yılında AB üyesi olan Kıbrıs Cumhuriyeti üzerinde yıllardan beri süren AB pasaportu sattığı yönündeki suçlamalar ciddi şekilde arttı. Yasalara göre 2 milyon Euro değerinde devlet tahvili ya da gayrimenkul alan yabancılara vatandaşlık veriliyor. Ancak bu uygulama neticesinde Rusya, Çin ve Uzak Doğu’dan birçok sakıncalı ismin de AB vatandaşlığı aldığı iddia ediliyor.
Ancak Kıbrıs Cumhuriyeti üzerinden alınan pasaportların takipsiz bir şekilde verilmesinin araştırılması üzerine Nikos Anastasiadis üzerinden bir bağlantı bulunmasıyla ortalık bir anda karışmış oldu. Şu aşamada birçok şey söylentilerden ibaret sonuç olarak hukuki bir karar alınmış değildir. Ancak Anastasiadis’in kızı Elsa’nın hukuk bürosu üzerinden dönen bir çark vesilesiyle Anastasiadis’in içinde olduğu tahmin edilmektedir. Devlet Başkanı olarak isminin bu şekilde haberlerde geçiyor oluşu ise siyasetçiler arasında ne yazık ki bir ilk değil.
Gücü elinde bulunduran insanların günün sonunda bu gücün etkisiyle yapmış oldukları hareketler ve sürekli daha fazlasını kazanma arzuları günün sonunda bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Peki bu sürekli daha fazlasını kolay yoldan, hile ve yolsuzlukla kazanma dürtüsü insanların içinden ne zaman gidecek sorusu ise bizim aklımızda sadece bir soru olarak kalmaya devam edecek… Neyse ne demişti Ben Amca; Büyük güç, büyük sorumluluk getirir!
