ABD Anayasa Mahkemesi, Maine eyaletinin kamu kaynaklı özel okul ücreti destek programının dini eğitim veren okullarda kullanılmasını yasaklayan uygulamasını temyize götüren iki ailenin davasını görüşmeyi kabul etti.
Dava, din ve devlet işleri arasındaki ayrımı daraltabileceği gerekçesiyle önemli.
Alt mahkeme, daha eyalet lehine karar almıştı. Mahkeme, çocuklarını özel okullara gönderen ailelere eyaletin sağladığı maddi desteğin, dini eğitim veren özel okullar için de geçerli olmasını yasaklamasının, ABD Anayasası’nın Birinci Ek Maddesi’nde yer alan dini özgürlükler ilkesini ihlal etmediğine hükmetmişti. Aileler, bunun üzerine davayı Anayasa Mahkemesi’nde temyize götürmüştü.
Maine’de iki ailenin açtığı temyiz davası, ABD Anayasası’nın Birinci Ek Maddesi’ndeki iki ana unsuru karşı karşıya getiriyor. Bunlar, ABD hükümetinin resmi bir din kabul etmesini ya da bir dini inancı başka birine tercih etmesini yasaklaması ve kişilerin dini inançlarının gereklerini özgürce yerine getirebilme hakkı.
ABD’nin kuzeydoğusunda, Kanada sınırında yer alan Maine eyaletinde nüfusun yoğun olmadığı bazı bölgelerde orta dereceli kamu okulları bulunmuyor. Bu nedenle eyalet, kamu fonlarının, ailelerin tercih ettiği ve herhangi bir din ya da mezhebe bağlı olmayan bazı özel okulların ücretlerinin karşılanmasında kullanılmasına izin veriyor.
“İncil’e dayalı bir dünya görüşü”
David-Amy Carson ve Troy-Amgela Nelson çiftleri, eyaletteki özel okul ücreti destek programının dini okulları da kapsamamasının, din inanca dayalı ayrımcılığa yol açtığını iddia ediyor. Carson ve Nelson aileleri, 2018 yılında bu gerekçeyle federal mahkemede Maine eyaleti aleyhine dava açmıştı.
Carson ailesi, Maine eyaletinin üçüncü en büyük kenti olan Bangor’daki Bangor Hıristiyan Okulları’na giden kızlarının okul ücretini kendi ceplerinden ödüyor. Nelson ailesiyse her iki çocuklarını da yaşadıkları Waterville kentindeki Temple Akademisi adlı özel dini okula göndermek istiyor. Ancak ailenin bütçesi yalnızca tek çocuğun bu eğitimi almasına yetiyor.
Kar amacı gütmeyen özel okullar olan Bangor Hıristiyan Okulları ve Temple Akademisi, öğrencilerine “İncil’e dayalı bir dünya görüşü” aşılamayı amaçladıklarını kaydediyor. Bangor Hıristiyan Akademisi eşcinsel ya da trans öğretmenlere kadrosunda yer vermiyor. Mahkeme kayıtlarına göre okul, eşcinsel ya da trans olduğunu açıkça ifade eden öğrencileri okuldan atabilir. Temple Akademisi de aynı kayıtlara göre eşcinsel öğretmenleri işe almıyor; eşcinsel, trans ya da Hıristiyan olmayan öğrencileri çoğunlukla okula kabul etmiyor.
Aileler Montana eyaleti kararını örnek gösteriyor
ABD Anayasa Mahkemesi, geçen yıl aldığı bir kararla, Montana eyaletinin sağladığı vergi indirimlerinin dini okullara giden öğrencilerin okul ücretlerinin karşılanmasında kullanılabileceğine hükmederek dini kurumların lehine adım atmıştı.
Maine’de yaşayan Carson ve Nelson aileleri, mahkemenin bu kararına dayanarak, eyaletin sağladığı okul ücreti yardım programını, çocuklarının dini eğitimini desteklemek amacıyla kullanabiliyor olmaları gerektiğini savunuyor. Aileleri mahkemede muhafazakar hukuk grubu Adalet Enstitüsü temsil ediyor.
Massachusetts eyaletinin Boston kentindeki ABD Birinci Temyiz Mahkemesi ise geçen yıl aileler aleyhine karar almış ve Anayasa Mahkemesi emsallerinin, eyaletlerin kamu fonlarını dini kurumlardan kullanılmasını engellemesini, yasaklamadığına hükmetmişti.
Mahkeme, eyaletlerin dini okulları kamu yardımı programlarından mahrum bırakamayacağını, ancak Maine eyaletinin kamu parasını kullanarak dini eğitim veren okulları desteklemek zorunda olmadığını belirtmişti.
Aileler, bunun üzerine muhafazakar yargıçların çoğunlukta olduğu ve dini haklar alanındaki görüş açısı buna bağlı olarak genişleyen ABD Anayasa Mahkemesi’ne temyiz başvurusu yapmıştı.
Dava dosyasında aileler, “Eyaletlerin, sırf özel ve bağımsız olarak tercihini dini eğitim sağlayan bir kurumdan yana kullandığı gerekçesiyle, bir öğrenciyi erişime açık eğitim fırsatlardan mahrum bırakmasına izin verilmemeli” görüşünü savunuyor.
Yasayı savunan Maine Başsavcısı Aaron Frey ise laik eğitim vermeye istekli dini okulların kamu fonlarından yararlanabileceğini kaydetti.
Frey, dava dosyasında, “Maine eyaleti, dini okulları dışarıda tutarak, hür kamu eğitimiyle bağdaşmayan dini faaliyetleri fonlamayı reddediyor” ifadelerine yer verdi.